حوادث غیرعمد شایع­ترین علت بستری در بیمارستان در گروه­های سنی مختلف بوده و تهدیدی جدی برای سلامت همه کشورها از جمله ایران است. مرگ­های ناشی از حوادث ترافیکی در ایران نیز همسو با فرآیند صنعتی شدن جوامع رو به افزایش بوده و در مطالعات مختلف انجام شده، جزء آمارهای بالا (30 تا 39 مورد به ازای 100000 نفر جمعیت) برای حوادث ترافیکی به حساب می­آید. آمار سال­های اخیر نشان می­دهد که به طور متوسط در کشور ما سالانه 27000 نفر به علت حوادث ترافیکی جان خود را از دست داده اند و چندین برابر این رقم را افراد معلول و مجروح تشکیل می­دهد. در سال 2007، 27567 نفر در تصادفات ایران جان خود را از دست دادند و 276762 نفر نیز مصدوم شده­اند، بیشتر این قربانیان افراد جوانی بوده­اند که قبل از حادثه در سلامت کامل به سر می­بردند. کشور ما یکی از پرتلفات­ترین کشورهای جهان در این زمینه به حساب می­آید. در حالی که 1/1 درصد از جمعیت جهان متعلق به ایران است اما از هر 60 نفر کشته شده در حوادث رانندگی در جهان یک نفر مربوط به ایران می باشد. از این رو تلاش در جهت ایمنی مسافرت­ها و کاهش مخاطرات حوادث جاده­ای از طریق توسعه و به کارگیری برنامه­های ایمنی ترافیکی، وظایف اساسی به حساب می­آید. ایمنی ترافیکی از ابعاد گوناگون و پیچیده­ای که در تعامل با یکدیگر هستند برخوردار است. تحقیقات صورت گرفته نشان می­دهند که در سال 1381 مرگ ناشی از حوادث رانندگی باعث کاهش 38/1 سال امید به زندگی در بدو تولد مردان و 34/0 سال کاهش امید به زندگی در بدو تولد زنان در ایران شده است. همچنین 924427 سال عمر از دست رفته به دلیل مرگ ناشی از حوادث ترافیکی بوده است. سال­های عمر از دست رفته مردان 745875 سال و سال­های عمر از دست رفته زنان 1788550 سال بوده است. بنابراین مرگ­های ناشی از حوادث ترافیکی در ایران یکی از مهم­ترین اولویت­های سیستم بهداشتی و دولت است. با توجه به اینکه بسیاری از حوادث ترافیکی قابل پیشگیری هستند، توجه به این مسأله می­تواند تا حد زیادی از بار آن بکاهد.  کشور جمهوری اسلامی ایران یکی از بالاترین میزان مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی را دارا بوده و این درحالی است که هر ساله آمار خودروهای در حال تردد در کشورمان روند افزایشی دارد. در سالهای اخیر حدود یک و نیم میلیون خودرو به کشور اضافه گردیده است، که بدون اجرای تمهیدات لازم، صدمات ناشی از حوادث ترافیکی را در سالهای آینده افزایش می دهد. حوادث ترافیکی در ایران دومین علت مرگ و میر و اولین علت عمر از دست رفته در کشور محسوب می گردد. نتایج به دست آمده مبین این نکته است که در 5/97 درصد تصادفات در کشور، عامل انسانی دخالت داشته است. با توجه به هزینه های سرسام آور و ناخواسته ای که به دلیل حوادث ترافیکی بر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وارد می آید، لزوم کنترل این گونه حوادث بیش از پیش خود را نشان می دهد به طور مثال در اسپانیا در سال 2008 هزینه های اجتماعی اقتصادی حوادث ترافیکی بالغ بر 04/0 درصد از تولید ناخالص ملی را شامل شد. در بررسی سوری و همکارانش با عنوان برآورد هزینه حوادث ترافیکی در ایران با استفاده از روش تمایل به پرداخت در سال 1393، مشخص گردید که هزینه حوادث ترافیکی 46/6 درصد از درآمد ناخالص ملی کشور می‌باشد. مرگ و میرهای ناشی از حوادث رانندگی سالانه 6 میلیارد دلار هزینه بر اقتصاد ایران تحمیل می‌کند. مهم‌ترین نکته بیان این موضوع می‌باشد که حوادث رانندگی قابل پیشگیری هستند و بسیاری از کشورها با پرداختن به مسائل اصلی، به موفقیت‌های چشمگیری در کاهش تعداد تصادفات و کاهش فراوانی و شدت آسیب‌های ناشی از حوادث رانندگی دست یافته‌اند. برای انجام هرنوع برنامه ریزی برای کنترل ریسک فاکتورها در هر کشوری، باید عوامل خطر و رفتارهای رفتارهای ضد اجتماعی در آن جامعه بررسی گردد و به نظر می رسد که این عوامل و رفتارها از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت می باشند. بررسی ها نشان می دهند که ارتقا ایمنی در عبور و مرور وسایل نقلیه، فقط در صورتی امکان پذیر است که این موضوع به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته شود و بررسی ها روی باورها و نگرش کاربران جاده متمرکز گردیده و در پی رافتن راهی برای تغییر آن در آینده باشد. همچنین از آنجایی که رانندگی یک فعالیت اجتماعی محسوب می گردد ، بایستی زمینه ی اجتماعی که رانندگی در آن صورت می پذیرد نیز مد نظر قرار گیرد. انجام هرگونه مداخله بر روی رفتارهای خطرناک در رانندگی، باید با ایجاد تغییر در نگرش آنان صورت گیرد. درک این موضوع که چگونه رفتار راننده در بروز حوادث ترافیکی نقش دارد بسیار با اهمیت می باشد، چون رفتارها به طور بالقوه قابلیت تغییر با انجام مداخلات لازم را دارا می باشند. سنگ بنای هر برنامه پیشگیری شناخت عواملی است که انسانها را در معرض رفتارهای مشکل ساز قرار می دهد و یا آن را در برابر این گونه از رفتارها حفاظت می کند.  برای کاهش این رفتارها نیاز است که جوامع نسبت به انجام برنامه های آموزشی اقدام نمایند. هدف از این برنامه ها ترغیب رانندگان برای جلوگیری از انجام رفتارهای ضد اجتماعی و بروز خطر برای خود و سایرین می باشد.

نویسنده: دکتر فرشاد فقی سلوک

دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت ها

کپی با ذکر منبع وبسایت جامع سلامت در حوادث و بلایا مجاز می باشد.