اولین کسی که نگاه سیستمی به پیشگیری از حوادث داشته و به حوادث ترافیکی روی آورد دکتر ویلیام هدن بود که ماتریس هدن را معرفی کرد. این ماتریکس برای فهم بهتر و تحلیل هر رخداد موردنظر در دهه هفتاد میلادی توسط ایشان ارائه شد و درواقع تلفیقی از عامل که شامل عامل انسانی، محیط و عامل بروز آسیب بود را در تعامل با سه بعد رخداد شامل قبل از وقوع، حین وقوع و بعد از وقوع می‌باشد. ماتریکس هدن یک چارچوب برای فهم بهتر آسیب‌های ترافیکی و سایر رخدادهای موردنظر است و از تعامل عامل و مراحل وقوع، ماتریسی نه سلولی تشکیل می‌شود که کاملاً دینامیک است. ماتریکس هدن یک مدل دینامیک و مدل علیتی است که امکان مداخله در مراحل پیش از حادثه، حین حادثه و پس از حادثه را فراهم می‌نماید. این ماتریکس درواقع اولین رویکرد سیستمیک به رخدادهایی چون آسیب‌های ترافیکی است. بر اساس این مدل ده استراتژی مشهور هدن در خصوص پیشگیری از آسیب‌ها ارائه گردید.

 ماتریس هدن در پیشگیری مرگ‌ومیر ناشی از حوادث ترافیکی

این ماتریکس برای فهم بهتر و تحلیل هر رخداد مورد نظر در دهه هفتاد میلادی توسط دکتر ویلیام هدن ارائه شد و در واقع تلفیقی از مثلث اپیدمیولوژی شامل انسان، محیط و عامل در تعامل با سه بعد واقعه شامل قبل از وقوع حین وقوع و بعد از وقوع می باشد.
ماتریکس هدن یک مدل دینامیک و مدل علیتی است که امکان مداخله در مراحل پیش از حادثه، حین حادثه و پس از حادثه را فراهم می نماید. این ماتریکس نه تنها برای مدیریت آسیبب های ترافیکی بلکه برای مدیریت سوختگی، غرق شدگی، سقوط و سایر رخدادهای مورد قابل استفاده است. در واقع اولین رویکرد سیستمیک به رخدادهایی چون آسیب های ترافیکی است.. تاکیدا و تامدا از رخداد بجای حادثه استفاده میکنیم چرا که حادثه بار منفی غیرقابل پیش بینی و غیرقابل پیشگیری را همراه دارد. درصورتی که رخدادها قابل مدیریت هستند.
ماتریکس هدن یک چارچوب برای فهم بهترآسیب های ترافیکی و سایر رخدادهای مورد نظر است. از تعامل عامل و زمان ماتریکسی به شکل ذیل تشکیل میشود که کاملا داینامیک است.
همانطور که ذکر شد:
مراحل شامل قبل از واقعه ، حین واقعه و پس از واقعه و عوامل شامل انسان ، عامل (مثلا خودرو) و محیط میباشد.
فاز پیش از حادثه به کلیه فعالیت هایی گفته میشود که از بروز آسیب ها و وقوع رخداد جلوگیری مینمایند.
فاز حین حادثه به کلیه اقداماتی گفته میشود که در صورت وقوع حادثه از شدت آسیب ها کاسته گردد.
فاز پس از حادثه نیز به کلیه فعالیت هایی گفته میشود که ازعواقب ناشی از بروزآسیب ها و افزایش آنها جلوگیری نمایند.
بر اساس این مدل ده استراتژی مشهورآقای دکتر ویلیام هدن در خصوص پیشگیری از آسیب ها ارائه گردید. درکشورهایی که به این ده استراتژی عمل کردند دستاوردهای چشم گیری در کاهش رخداد و آسیب های ترافیکی داشته اند

1-  درمرحله اول از وقوع و ایجاد مخاطره جلوگیری شود: مثل جمع آوری اسلحه از دست مردم در کشورهایی که داشتن اسلحه آزاد است (برای پیشگیری از وقوع آسیب های ناشی از شلیک گلوله)، یا حذف راکتورهای اتمی متعاقب سونامی ژاپن برای پیشگیری از خطرات ناشی از آن، یا حذف بخاری گازی از ساختارخانه ها برای پیشگیری از آتش سوزی و یا گازگرفتگی CO و یا مثلا در صورت امکان حذف خودروها و جایگزینی حمل و نقل ریلی و هوایی بجای آن
2- اصل دوم کاهش مقدار خطرمثل کاهش سرعت در رخدادهای ترافیکی (به تفاوت سرعت 60 و 40 کیلومتر در ساعت بعنوان یک مثال عملی از کاهش آسیب توجه نمائید)و یا کاهش سرب موجود در سوخت برای کاهش آسیب های ناشی از آن و یاکاهش دمای آب از 100 به 85 در دستگاه های قهوه ساز برای کاهش آسیب سوختگی

3-  اصل سوم: پیشگیری از خروج خطر مثل استفاده از انواع داربست در معادن برای پیشگیری از آوار معدن
4-  اصل چهارم: تغییر شکل خطر مثلا استفاده از ترمزمعمولی و یاترمز ABS برای تبدیل انرژی حرکتی به انرژی حرارتی و پیشگیری از آسیب های ترافیکی و یا استفاده از فشارشکن یا مانومتر در کپسول اکسیژن
5-  اصل پنجم: جدا سازی خطر از آنچه باید حفاظت شود چه از نظر زمانی و چه از نظر مکانی؛ از نظر زمانی مثلا زمان بندی Landing و پرواز هواپیما از یک مکان (که مانع برخورد هواپیما ها شوند) و یا استفاده از زیرگذر و پل عابر پیاده برای جداسازی عابرین از منبع خطر که همانا خودروهای درحال حرکت هستند
6-اصل ششم: جداسازی خطر و آنچه که باید حفظ شود بوسیله موانع مثل استفاده از دستکش جراحی برای ممانعت از انتقال آلودگی دست به احشام فرد در حال جراحی و یا استفاده از درب قوطی های جدید دارو که برای بچه ها قابل باز شدن نباشد
7-  اصل هفتم: تغییر ماهیت خطر مثل استفاده از آسپرین های روکش دار برای جلوگیری از آسیب معده و یا استفاده از علائم رانندگی منعطف یا گاردریل های منعطف و یا استفاده از شیشه های سکوریت در کنار و پشت ماشین برای جلوگیری از آسیب به سرنشینان در هنگام برخورد دو خودرو
8-اصل هشتم: مقاوم سازی آنچه باید محافظت شود از منبع خطر مثل استفاده ازخودروهای ایمن یا برای سایر موارد مثلا واکسینه کردن فرد و افزایش مقاومت او
9-  اصل نهم: شروع اقدامات و کمک های اولیه برای افرادی که مصدوم شده اند مثل عملیات امدادو نجات برای مصدومین ترافیکی
10-اصل دهم: اقدامات Recovery و reconstruction برای رخدادهایی که صورت گرفته است.

منابع:

1. Runyan CW. Using the Haddon matrix: introducing the third dimension. Injury prevention. 2015;21(2):126-30.
2. World Bank Group. Road Safety Approaches and Policies - [cited 2019]. Available from: http://siteresources.worldbank.org/ECAEXT/Resources/258598-1258495120876/chapter5FinalRoadSafety.pdf.