آمادگی عبارت است از مجموعه فعالیتها و اقداماتی که در مرحله قبل از وقوع بحران و به منظور کسب اطمینان از پاسخگویی صحیح و مؤثر به بحران و تبعات ناشی از آن انجام میگیرد. به عبارتی دیگر هدف از آمادگی در بلایا این است که بدانیم بعد از بلایا چه کاری را انجام دهیم، چگونه آن کار را انجام دهیم و با تجهیز شدن به ابزار درست آن کار را به طور مؤثری انجام دهیم. هدف از آمادگی اطمینان بخشی به این موضوع است که سیستمها، دستورالعملها و منابع مناسب برای ارائه کمکهای مؤثر و فوری به قربانیان بلایا وجود دارند؛ بنابراین اقدامات امدادی و بازیابی خدمات را تسهیل میکند.
در فرهنگ لغت واژگان بشردوستانه (مرتبط با بلایای طبیعی، فوریتهای پیچیده و کاهش خطر بلایا) واژه آمادگی در بلایا اینگونه تعریف شده است: سازماندهی و آموزش جامعه و کلیه سازمانهای مسئول به منظور تسهیل کنترل مؤثر، هشدار زودهنگام، تخلیه اضطراری، عملیاتهای امداد و نجات در هنگام وقوع بلایا و فوریتها.
آمادگی یعنی ظرفیتها و دانشی که توسط دولتها، سازمانهای رسمی و مسئول پاسخگویی به بحران، همچنین جوامع و افراد توسعه مییابد تا مخاطرات و شرایط محتمل و قریب الوقوع را پیش بینی کنند و به طور مؤثر به اثرات آنها پاسخ دهند. اقدامات آمادگی در بستر مدیریت خطر بلایا انجام میشوند و باید مبتنی بر تحلیل خطر بلایا باشند و ارتباط نزدیکی با هشدار زودهنگام داشته باشند. آمادگی شامل برنام هریزی اقتضایی، ذخیره تجهیزات مورد نیاز، آماده باش و تدارک خدمات فوریتها، ارتباطات، مدیریت اطلاعات و هماهنگی، آموزش کارکنان، تمرین در سطح جامعه و آموزش عمومی میباشد.
برنامه آمادگی باید توسط سازمانهای رسمی، ظرفیتهای قانونی و مالی موردحمایت باشد. یکی از اولویتهای مهم چارچوب سندای برای کاهش خطر بلایا ۲۰۱۵ الی ۲۰۳۰ ، تقویت آمادگی در بلایا "بازسازی بهتر جامعه" به منظور پاسخگویی مؤثردرمرحله بازیابی، بازتوانی و بازسازی می باشد. رشد پایدار خطر بلایا، شامل افزایش مرگ ومیر و خسارات به اموال با درس آموخته های بلایای گذشته همراه شده است؛ بنابراین انجام اقداماتی در حوزه های پیش بینی حوادث، یکپارچه سازی کاهش خطر بلایا در آمادگی پاسخگویی و اطمینان بخشی به فراهم بودن ظرفیتهای لازم برای پاسخ مؤثر و بازیابی در کلیه سطوح موردنیاز می باشد. بلایای مختلف نشان داده اند که مرحله بازیابی، بازتوانی و بازسازی که نیاز است. قبل از وقوع مخاطره برای آن آماده بود، یک فرصت حیاتی برای ساختن بهتر گذشته محسوب میگردد. از طریق یکپارچه سازی کاهش خطر بلایا در اقدامات توسعه محور، میتوان انتظار افزایش تابآوری کشورها و جوامع مختلف نسبت به بلایا و فوریتهای گوناگون را داشته باشیم. دپارتمان امنیت داخلی امریکا واژه آمادگی را اینگونه تعریف نموده است: وجود برنامه ها، روشهای انجام کار، سیاستها، آموزش و تجهیزات موردنیاز در سطح فدرال، ایالتی و محلی به منظور حداکثر نمودن توانایی پیشگیری، پاسخگویی و بازیابی از حوادث و بلایای عمده. برخی مواقع واژه آماده بودن نیز به جای واژه آمادگی بکار می رود.
یک برنامه جامع آمادگی میتواند ظرفیتهای سازگاری و تطابق جامعه را در برابر اثرات گوناگون مخاطرات افزایش دهد. اثرات حوادث و بلایا بر روی جوامع مختلف به صورت یک طیف پیوسته میباشد. در یکسو از این طیف حوادث روزانه اتفاق میافتد که یک یا دو نفر را تحت تأثیر قرار میدهد. با افزایش شدت این رویدادهای ناگوار، افراد بیشتری تحت تأثیر مخاطره قرار میگیرند و آسیبهای شدیدتری در جامعه پدید می آید که فوریت ها و بلایا پدید می آیند.
یافتن آستانه مرزی بین فوریتها و بلایا به توانایی جامعه در تطابق با آن حادثه بستگی دارد. هر جامعه از یکسری منابع تطابق و سازگاری با حوادث، فوریتها و بلایا برخوردار است. این منابع شامل مهارتهای فردی و جمعی، مواد اولیه، تجهیزات و خدمات تأمینکننده نیازهای ضروری طی بحران میباشند. بخش سلامت در این فرایند نقش مهمی را ایفا میکند. حوزه سلامت از طریق ارائه مراقبتهای درمانی، دارویی، خدمات فوریتهای پزشکی، اورژانس بیمارستانی و مراقبتهای ویژه در حوادث و بلایا بسیار مؤثر میباشد. دیگر منابع تطابق و سازگاری با حوادث و بلایا شامل دپارتمانهای شهری، خدمات فوریتها، شرکتهای خصوصی، داوطلبان و دیگر منابع رسمی و غیررسمی میباشند. حوادث و بلایا زمانی اتفاق میافتند که اثرات آنها بیش از منابع نرمال جامعه جهت تطابق باشد. در بلایای گوناگون نیاز است که جوامع مختلف اقدامات بیشتری، به منظور کاربردی نمودن اثربخش منابع و دستیابی به منابع جدید جهت پیشگیری یا کاهش خسارات محتمل، انجام دهند. در این میان اقدامات آمادگی میتوانند آستانه تحریک بلایا را، از طریق ارتقا توانایی تطابق و سازگاری جامعه، به سمت جلو حرکت دهند.