کپی با ذکر منبع وبسایت جامع سلامت در حوادث و بلایا مجاز می باشد.

مقدمه

سیلاب به معنی طغیان کردن آب و زیر آب رفتن گستره ای زیاد از زمین می باشد. پس از بارندگی های شدید، مقدار دبی رودخانه ها به سرعت افزایش یافته، در نتیجه آب از بستر عادی خود سرریز و مناطق اطراف را تحت تأثیر قرار می دهد. اصولا بزرگی سیلابها و تکرار آنها در طول زمان تابع شدت بارندگی، میزان نفوذپذیری زمین و وضعیت توپوگرافی منطقه است. از طرفی نیز دخالت ها و فعالیت بشر از جمله ساختمان سازی و شهرسازی در حاشیه رودخانه ها منجر به کاهش ظرفیت بستر طبیعی رودها و نهایتا طغیان سیل خواهد شد. نباید فراموش کنیم که از بین رفتن پوشش گیاهی و جنگل زدایی های ناشی از فعالیتهای بشر و یا خشکسالی ها از یک طرف باعث کاهش نفوذپذیری خاک و افزایش آبهای سطحی و از طرفی دیگر باعث فرسایش خاک ، راندن رسوبات به سمت بستر رودخانه ها و کاهش ظرفیت طبیعی رودخانه ها خواهد شد. علیرغم توجه زیاد رسانه ها به آثار ناشی از سونامی و زلزله، سیل مسئول شایع ترین حوادث ناشی از مخاطرات طبیعی و یا تکنولوژیکی محسوب می شود. گزارش اخیر IPCC نیز اعلام کرد که تکرارپذیری و شدت سیلاب ها به علت ادامه تغییرات آب و هوایی افزایش می یابد.از طرفی سیل ها بیشتر از هر مخاطره طبیعی دیگر در قرن 21 بر جمعیتهای انسانی تأثیر گذاشته اند، بطوری که در یک روند 18 ساله از سال 2000، از نظر شاخص جمعیت تحت تأثیر، سیل ها با بیش از 121 میلیون نفر، در رتبه نخست و از نظر شاخص مرگ و میر نیز با بیش از 8 هزار کشته در رتبه سوم در بین کل مخاطرات طبیعی در دنیا قرار دارند. در ایران نیز، شرایط اقلیمی و جغرافیایی به گونه ایست که تقریبا هر ساله شاهد رخداد سیلاب همراه باخسارات فراوان می باشیم با وجودی که ایران یک کشور خشک است بیش از نیمی از خاک آن در معرض سیل قرار دارد. برآورد شده است که به طور متوسط سالانه بیش از 170000 نفر تحت تاثیر سیل قرار می گیرند و 242 نفر جان خود را در ایران از دست می دهند. مطالعات مختلف نشان داده اند که حتی یک سیل محلی و محدود ممکن است بر سلامت جسمی و روانی انسانها تاثیر قابل توجهی داشته باشد.مطالعات معرف آن هستند که پس ار بروز سیل، بروز انواعی از بیماری ها در افرادی که خانه شان دچار آب گرفتگی شد در مقایسه با افرادی که خانه شان دچار آب گرفتگی نشده بود تا 4 برابر افزایش داشت. کشور ایران که مهمترین دغدغه آن مخاطره خشکسالی بوده و مسئولین به فکر راه حلها و پروژه هایی برای تأمین آب شهروندان خود بوده، به یکباره یک سیل عظیم با حدود 90 میلیارد متر مکعب آب با درگیری بیش از 31 استان کشور اتفاق افتاده است. از این مقدار بارش حدود 40 میلیارد متر مکعب در پشت سدها ذخیره و مابقی وارد زندگی مردم شده و نظام سلامت می بایست خدمات سلامتی پایدار را برای یک گستره حدود 42 میلیون نفر تحت تأثیر تامین نماید.

لذا بدون شک، مهمترین مطالبه مردم در حوادث و بلایا سلامت است و آمادگی نظام سلامت ، عاملی ضروری جهت پیشگیری، مدیریت و کاهش مرگ ومیر و مصدومیتها می باشد. اگر چه همه سیل ها با توجه به خصوصیات جمعیت شناختی، اقتصادی و جمعیتی یونیک هستند اما هنوز شباهت های بسیاری وجود دارد و دانش علل مرگ و انواع آسیب ها و بیماری های ناشی از سیل کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که اقدامات نظام سلامت می تواند به خوبی در مدیریت آنها تأثیرگذار باشد.

توصیف مخاطره

با توجه به شدت بارندگی ها و ذوب برف در نواحی کوهستانی و بر اساس پیش بینی های هواشناسی که صورت گرفته شده بود از 26 اسفند 1397 لغایت 2 اردیبهشت 1398 ، وقوع سیل در مناطق بسیار وسیعی از کشور اتفاق افتاد ( جدول شماره 1). روند سیل به این صورت بود که ابتدا از تاریخ 26 اسفند1397 بر اثر بارندگیهای شدید در استانهای شمالی و شمال شرقی کشور به ویژه استانهای گلستان، استان مازندران و استان خراسان سیل جاری شد که تبعات اقتصادی و جانی بر جای گذاشت. طبق گزارشات در این حادثه طبیعی، طی 2 روز حدود 300 میلیمتر بارش رخ داده که برابر متوسط بارش یکساله کل استان گلستان بوده و در دیگر مناطق این استانها بارشی حدود 50 تا 70 درصد کل بارش سالانه تنها در مدت کمتر از 5 روز اتفاق افتاد که حداقل در 70 سال گذشته بی سابقه بوده و بر اساس بررسی های هواشناسی، این قبیل سیلهای این مناطق دوره بازگشت حدود صدساله داشته است. در 5 تا 9 فروردین ماه 1398 نیز موج دیگر بارشی در مناطق شمالی، جنوبی و غربی ایران آغاز شد که منجر به ایجاد خسارات در 25 استان کشور گردید. موج بعدی نیز که در 11 فروردین ماه در مناطق دیگر کشور به ویژه مناطق غربی آغاز گردید، حداقل 23 استان را در وضعیت هشدار قرار داد. بر اساس آخرین گزارشات ارسالی از مراکز هدایت عملیات بحران سلامت(EOC) در سراسر کشور خدمات سلامت در 10 استان شامل استانهایی از جمله ایلام، گلستان، مازندران، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان ، لرستان و خوزستان بعد از این مدت مذکور همچنان ادامه داشته و سایر استانها در حالت آماده باش قرار گرفتند، تا در صورت نیاز تیم های مختلف بهداشتی و درمانی به مناطق آسیب دیده ناشی از سیل و رانش زمین و ....... اعزام گردند.

جدول شماره 1: محدوده درگیر سیل و مدت زمان ارائه خدمات

اقدامات نظام سلامت در مرحله هشدار و قبل از بحران

وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی بر اساس 3 اخطاریه و هشدار اولیه سازمان هواشناسی در اسفند 1397 و نیز 12 اخطاریه و هشدار اولیه آن سازمان در فروردین ماه 1398 به منظور تسریع در پاسخگویی به آسیب دیدگان احتمالی ناشی از سیل و حتی کولاک برف و سایر حوادث مرتبط با اخطارهای فوق به تمامی دانشگاههای علوم پزشکی در سطح کشور اعلام آماده باش نمود و کلیه مراکز هدایت عملیات سلامت دانشگاه ها(EOC and MCMC) فعال شدند. همچنین در راستای تسریع در خدمات رسانی کلیه تیم های واکنش سریع در بخشهای مختلف نظام سلامت در آمادگی کامل قرار گرفتند تا در صورت بروز حادثه در کوتاه ترین زمان به محل حادثه اعزام و خدمات لازم سلامت را شامل انتقال مصدومین، پایش بهداشتی بیماریهای واگیر و غیرواگیر و حتی خدمت رسانی به بیمارن غیر واگیر و خاص و سایر خدمات ممکن را به انجام برسانند.

پیامدهای مخاطره

از مهمترین پیامدهای حوادث و بلایا شاخصهایی همچون تعداد کشته، مصدوم، جمعیت تحت تأثیر و خسارات اقتصادی ناشی از آنها می باشد. در مخاطره سیل خسارات اقتصادی بسیار بیشتر از آسیبهای جانی و صدمات است.

مصدومین، بیماران و جمعیت تحت تأثیر

در این حادثه بیش از 42 میلیون نفر از شهروندان ایرانی تحت تأثیر سیل قرار گرفتند. مراکزدرمانی و بیمارستانهای ثابت و سیار، مراکز اورژانس پیش بیمارستانی و اورژانس هوایی در طول این مدت آمادگی کامل خود را برای پذیرش، درمان و انتقال مصدومین و بیماران داشتند و خدمات لازم را برای بیش از 1 میلیون و 137 هزار نفر ارائه دادند( جدول شاره 2).

جدول شماره 2: ارائه خدمات به مصدومین و بیماران پذیرش شده در مراکز بهداشتی- درمانی استان های آسیب دیده شامل بیماران الکتیو و مصدومین سیل از تاریخ 28 اسفند تا 2 اردیبهشت

مرگ و میر

تعداد 85 نفر در این حادثه فوت شدند.67% فوتی ها مرد و 33% آنها خانم بودند.کوچکترین فرد فوت شده 3ساله و مسن ترین فرد فوت شده 83 سال داشت( جدول شماره 3).

جدول شماره 3: مرگ های ناشی از سیل

طغیان و اپیدمی بیماریها

نمونه برداری از تعداد 3923 نفر مشکوک به بیماریهای واگیر مشمول گزارش دهی فوری و 2731 نفر مشکوک به بیماریهای واگیر- بیماریابی سندرمیک انجام گردید. تعداد 2856 مورد حیوان گزیدگی اتفاق افتاد. تعداد 19 طغیان در مناطق سیل زده شناسایی گردید که همه این طغیانها کوچک بوده که در هر کدام از این طغیان ها کمتر از 10 نفر مبتلا شده بودند، . با توجه به ساختار قوی و گسترده نظام سلامت در کشور کلیه موارد به سرعت شناسایی و روند آنها در کوتاهترین زمان کنترل شده بود.

خسارات اقتصادی زیرساختهای سلامت

از مجموع تعداد کل 7371 زیر ساخت حوزه سلامت، تعداد 943 زیرساخت آسیب دیدند. برآورد اولیه خسارات به زیر ساختهای نظام سلامت 7195954میلیون ریال برآورد گردید( جدول شماره 4).

جدول شماره4: برآورد خسارات به زیرساختهای نظام سلامت

نقاط قوت نظام سلامت در پاسخ و مدیریت سیل

1. ارتقا عملکرد مدیریت سلامت(کلان) در سیل نسبت به گذشته با محوریت سازمان اورژانس و مرکز هدایت عملیات بحران سلامت(EOC)
2. مدیریت یکپارچه خدمات سلامتی در EOC وزارت بهداشت و فعال شدن چارچوب پاسخ ملی از سطح ملی تا محلی NRF) ( . لازم به توضیح است که این چارچوب توسط سازمان اورژانس طراحی و به کل دانشگاههای کشور ابلاغ شده و آموزش های لازم نیز ارائه شده بود. فعالیت این سامانه بر اساس سطح بندی حادثه صورت می گیرد.
3. امکان پشتیبانی دانشگاه­های علوم پزشکی و بهره گیری از نیروهای متخصص و توانمند در حوزه بهداشت و درمان با استفاده از منابع ملی و تقسیم بندی قطب های 10 گانه
4. افزایش تقریبا 3 برابری نیرو و تجهیزات تخصصی در حوزه سلامت در مناطق تحت تاثیر با استفاده از منابع موجود بر اساس دستورالعمل و برنامه های ملی(National Emergency Operation Plan)
5. تمرکز جمع آوری و ارسال امکانات از ستاد وزارت بهداشت به مناطق تحت تاثیر بر اساس الگوی مدیریت واحد
6. همکاری نزدیک سازمان های همکار و پشتیبان علی الخصوص نیروهای مسلح، بسیج جامعه پزشکی با محوریت کارگروه سلامت در حوادث غیر مترقبه
7. فعال شدن حوزه مدیریت بحران در EOC وزارت بهداشت (وجود نیروهای حرفه ای و دانش آموخته در حوزه مدیریت بحران در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) و مشارکت کلیه واحد های تابعه از ابتدا(Department Operation Centers)
8. هماهنگی مناسب وزیر محترم بهداشت، رئیس محترم سازمان اورژانس کشور و کلیه واحد های تابعه نظام سلامت با محوریت سازمان اورژانس برای مدیریت کلان سلامت در حادثه سیل
9. تعیین سطح حادثه بصورت روزانه و ارتقای آن با توجه به اطلاعات دریافتی از میدان بر اساس دستورالعمل ملی
10. فعال شدن کارگروه و زیر کمیته ها به عنوان بازوی سیاستگذاری و هماهنگی نظام سلامت از طریق تصمیم سازی تخصصی و تشکیل جلسات مستمر
11. همکاری وزارت بهداشت در تامین اعتبارات دانشگاههای علوم پزشکی علاوه بر بودجه های عادی به منظور تامین منابع لازم برای پاسخ جامع به سیل
12. دپوی تجهیزات و مدیریت نیروهای تخصصی سلامت به منظور تامین منابع و نیروی انسانی برای دوره طولانی(مدیریت جامع داوطلبان سلامت)
13. مستند سازی ، مدیریت متمرکز اطلاعات ، آمار و گزارش ها از همه معاونت ها و تجمیع گزارشات توسط مرکز هدایت عملیات سلامت
14. افزایش ظرفیت مراکز درمانی مستقر در منطقه( تخت ICU، بخش ایزوله تنفسی و ...) از طریق بیمارستان های سیار یا اعزام اتوبوس آمبولانس(surge capacity)
15. تامین کلیه دارو های مورد نیاز در کوتاهترین زمان از جمله داروهای مورد نیاز برای بیماری های خاص و پیش بینی داروهایOTC جهت توزیع بین آمبولانس ها و اتوبوس آمبولانس ها
16. تامین اقلام بهداشتی مورد نیاز در مناطق سیل زده با کمک شرکت های تولیدی شامل محصولات سلولزی، شوینده ها و آب آشامیدنی
17. آماده سازی و مدیریت تیم های DMAT جهت حمایت از خدمات سلامتی در مناطق آسیب دیده بر اساس ارزیابی دائم نیاز های سلامتی مناطق اسب دیده
18. افزایش ظرفیت ارایه خدمات 3 برابری خدمات فوریتهای پزشکی پیش بیمارستانی در منطقه در کوتاهترین زمان بر اساس برنامه ها و تمرین های منظم
19. پیش بینی تیم های ویژه پیش بیمارستانی برای مداخلات درمانی در مناطق تحت تاثیر و دور افتاده
20. پیش بینی خدمات آمبولانس هوایی با هماهنگی و همکاری سازمان های همکار و پشتیبان
21. اعزام تیم بهداشت محیط و مدیریت مبارزه با بیماری های واگیر و پرستاری جهت کنترل بیماریهای واگیر، نظارت بر آب آشامیدنی، مراکز تهیه و توزیع غذا، مراقبت های بهداشتی مادر و کودک و گروههای آسیب پذیر با عنایت به رصد دقیق بیماری ها و کنترل های بهداشتی
22. ارتباط فعال با سازمان های بین المللی به منظور استفاده از ظرفیت های این سازمان ها در تامین اقلامی که به علت تحریم ظالمانه امکان تامین داخلی آنها فراهم نبود
23. اعزام پزشکان متخصص مثل بیهوشی، عفونی ،زنان، داخلی، طب اورژانس با نیازسنجی دقیق روزانه
24. مشارکت فعال در گندزدایی گسترده و سریع منازل بعد از فروکش کردن سیلاب در مناطق اسیب دیده
25. داشتن برنامه مقابله با هجوم جوندگان و مارها و حیوانات موذی(حیوان گزیدگی) بعد از سیل
26. نظارت بر دفن بهداشتی اجساد حیوانات
27. تامین خدمات حمایتی روانی در مناطق تحت تاثیر از طریق غربالگری فعال وگسترده از طریق حضور تیم های آموزش دیده بهداشت روان از لحظات اول
28. وجود پراکندگی پایگاههای اورژانس 115 که پوشش امدادی مناطق درگیر را افزایش می داد
29. ارتباط مداوم و هماهنگی با سازمانهای هواشناسی و اطلاع رسانی به موقع
30. برگزاری جلسات منظم هفتگی کارگروه با حضور نمایندگان سازمان های همکار و پشتیبان به منظور ارتقای هماهنگی
31. فعال بودن شبانه روزی EOC در کلیه دانشگاه های متاثر و شهرستانهای تابعه به منظور هماهنگی خدمات
32. ایجاد ICP در نزدیکترین محل ایمن از حادثه در کلیه مناطق متاثر از سیل
33. دستور تجمیع و وحدت مدیریت توسط ریاست محترم جمهور به وزیر محترم کشور
34. حذف مقررات دست و پاگیر برای تسریع همکاری همه نهادها با دستور ریاست محترم جمهور
35. تقویت نقش EOC وزارت بهداشت بعنوان محور امدادرسانی حوزه سلامت
36. وجود شبکه نظام مند ثبت اطلاعات توسط بهورزان و کارکنان نظام سلامت
37. حساسیت بیشتر نسبت به هشدارها توسط مردم و مسئولین بخصوص هشدارهای ارایه شده توسط مسئولین حوزه سلامت
38. حس شهرت خدمت به مردم آسیب دیده توسط سازمان های امدادی خصوصا سازمان اورژانس کشور
39. حاکم شدن نسبی دانش و تجربه در حوزه مدیریت بحران و ایجاد یک زبان مشترک بین نیروهای تاثیر گذار بر سلامت و افزایش هماهنگی ها و توان عملیات مشترک
40. بهبود و تقویت شدن زیرساخت های استان های تحت تاثیر
41. استفاده از ظرفیت مدیران بومی و مشارکت تشکل های مردم نهاد بومی و آشنا به منطقه
42. امکان مستند سازی اقدامات بصورت رسانه ای و به روز
43. توجه به خطر شيوع بیماری های واگیر بخصوص هپاتیت نوع A و E و اسهالی در مناطق سیل زده
44. توجه به بحث بیمه در برابر حوادث و بلایا (تمام خانه‌های آق‌قلا از توابع استان گلستان توسط شهرداری در مقابل سیل بیمه بودند)

نقاط قابل ارتقای نظام سلامت در پاسخ و مدیریت سیل

1. نبود سیستم اخطار و هشدار اولیه ملی در ارتباط با سیل
   • لزوم هماهنگی بیشتر با رسانه های ملی( صدا و سیما و وزارت ارتباطات ) برای ارسال پیام های هشدار دهنده و پیشگیرانه
2. کمبود برنامه تمرین مناسب برای سیل گسترده
3. تبیین نشدن کافی جایگاهEOC بر اساس چارچوب پاسخ ملی(NRF) در سازمان های همکار و پشتیبان
   • نداشتن فرماندهی واحد در سازمان های همکار و پشتیبان
   • ارتباط مستقیم معاونت های دانشگاهها با معاونت ها و ادارات کل وزارتی
   • کمبود تجهیزات استاندارد مدیریت اطلاعات و سامانه هشدار اولیه در بعضی از مراکز هدایت عملیات
4. کمبود تجربه و ابزار استاندارد تخمین و برآورد خسارت نظام سلامت
   • کمبود هماهنگی بین مراکز تابعه سلامت خصوصا بین مراکز دانشگاهی و ملی
   • درخواست های غیر واقعی نیروی انسانی و تجهیزات توسط بعضی از دانشگاه ها
   • درخواست های غیر ضروروی در سیل توسط بعضی دانشگاه ها
5. نبود یک پروتکل جامع پاسخ مدیریت بحران در بعضی از مناطق شهری و روستایی کوچک
6. نداشتن تجهیزات امدادرسانی فوریتی در سیل(قایق، تراکتور، بالگرد دید در شب....)
7. کمبود برخی امکانات پایه بهداشتی برای مراکز سیار مستقر شده( حمام و توالت بهداشتی)
8. جابجایی آسیب دیدگان بصورت محلی و بدون هماهنگی با مراکز هدایت عملیات سلامت
9. عدم کفایت و نامطمئن بودن روش های ارتباطی
   • نامناسب بودن وضعیت ارائه خدمات اپراتورهای تلفن های همراه
   • قطع تلفن های ثابت و اینترنت
10. عدم حضور خود اتکا برخی تیم های اعزامی سازمان های همکار و پشتیبان (همراه نداشتن غذا، دارو، محل خواب پرسنل، حمام و ...).
11. نبود برنامه جامع اعلام پایان شرایط بحرانی با استفاده از شاخص ها و ابزار استاندارد
12. نداشتن متولی مشخص اطلاع رسانی میدانی واحد و در اولویت نبودن آن برای سازمان های امدادی
13. نبود برنامه عملیاتی برای اقدامات قبل، بعد و حین سیل برای سازمان های امدادی همکار و پشتیبان سازگار با برنامه سلامت
14. نبود فرمت­های نظارتی و شاخص های ارزیابی عملکرد متناسب با شرایط بحرانی
15. درخواست نیروهای تخصصی سلامت توسط بعضی از مدیران غیر مرتبط با سلامت
16. ایجاد برخی درمانگاه ها ی سیار بدون هماهنگی با EOC در منطقه توسط سازمان های همکار و پشتیبان
17. مشکلات بازگشت به محل سکونت یا اسکان موقت، برای غالب بیماران و حادثه دیدگان بعد از دریافت خدمات درمانی و مرخص شدن از بیمارستان بعلت کمبود برنامه توانبخشی در حوادث و بلایا
18. عدم امکان بهره مندی از خدمات انتقال هوایی اولیه در ساعات شب، بارندگی، وزش باد با سرعت بیشتر از 30 نات و شرایط کاهش دید بعلت نداشتن هلیکوپتر مناسب بعلت تحریم
19. عدم امکان ارزیابی اولیه با فناوری های نوین مانند پهباد ها
20. عدم توجه به جنبه های فرهنگی تامین نیازهای مردم مثلا نوع غذا و حفظ کرامت انسانی در اهدا کمک ها در بعضی مناطق
21. عدم وجود خودرو های کمک رسان مناسب برای شرایط سیل بعلت تحریم
22. عدم هماهنگی بین بین بعضی از سازمان های امدادی
23. ضعف در لایه های ارتباطی سازمان های همکار و پشتیبان بعلت کمبود تلفن های ماهواره ای و ایمارست
24. عدم آگاهی و مداخله مدیران برخی از دستگاههای همکار و پشتیبان به برنامه مدیریت خطر سلامت
25. ضعف سازمان مدیریت بحران در هماهنگی و حمایت سازمان های امدادی
26. عدم وجود لینک ارتباطی بین سامانه اطلاعاتی سازمان های همکار و پشتیبان نظام سلامت خصوصا با مراکز هدایت عملیات EOC
27. عدم وجود نقشه خطر سیل در مناطق درگیر
28. عدم وجود امکانات لجستیکی مرتبط با سیل برای تیم های ارزیابی سریع
29. جا به جایی بی مورد نیروها و گسیل کردن آنها به سمت محل حادثه به دلیل عدم دقت در انتخاب استان های معین و بر اساس سطح حادثه توسط سازمان های همکار و پشتیبان و مدیران آنها
30. عدم پایبندی و اجرای دقیقNRF در لایه های مدیریتی
31. ضعف ساختاری سازمان مدیریت بحران بخصوص در هماهنگ سازی بین بخشی
32. نبود بانک اطلاعات و داده های ملی در حوزه ارزیابی خطر
    • نداشتن سیستم پشتیبان(بک آپ گرفتن از اطلاعات) داده ها در سازمان های همکار و پشتیبان
    • تناقض در آمارهای متوفیان، مصدومان و افراد تحت تاثیر در سازمان های مختلف
    • عدم بکارگیری سامانه های آنلاین ثبت اطلاعات
    • کمبود دسترسی به بانک های اطلاعاتی لازم در مراکز هدایت و فرماندهی حادثه
    • نبود نقشه های منطقه بعد از حادثه و نمایش نواحی تحت تاثیر و شکل گسترش بحران
    • دریافت نامناسب اطلاعات از نقاط صعب العبور حادثه دیده
33. درک و شناخت خطر پایین مردم
    • عکس گرفتن و تماشای سیلاب بی توجه به عواقب خطرناک آن
34. تهدید سلامت روان بعد از رخداد سیل(واکنش های روانی خاص مثل خشونت در سیل)
    • بیکاری و تشدید مشکلات روانی
35. مشکلات بهداشت دام ها و بیماری های مشترک انسان و دام بعد از سیلاب
36. کمبود توجه به جنبه های بهداشتی استفاده غذایی از حشرات و به خطر افتادن امنیت غذایی با از بین رفتن نباتات با هجوم ملخ ها
37. نیمه تعطیلی ارگان های خدمت رسان در ایام نوروز
38. کمبود توجه به جایگاه ، کارکرد و ساختار EOC در بعضی از سازمان های همکار و پشتیبان
39. کمبود نیازسنجی کافی برای برپایی و تامین خدمات توسط بعضی از بیمارستان صحرایی
40. توجه ناکافی به خطر بیرون آمدن مین‌های بازمانده از جنگ تحمیلی در سیل و بارندگی

پیامهای کلیدی و پیشنهادات برای اقدامات آتی

1. با توجه به کم توانی سازمان مدیریت بحران در امر هماهنگی و مدیریت جامع حوادث و بلایا و تمرکز این سازمان به پاسخ، نیاز به بازبینی جایگاه سازمانی ، منابع و رویکرد با تمرکز بیشتر بر پیشگیری و کاهش خطر وجود دارد.
2. توجه به رویکرد تاب آوری و مدیریت جامع خطر بلایا بر اساس شواهد علمی و توصیه های بین المللی
3. لزوم تدوین شاخص های ارزیابی کیفیت و کمیت عملیات پاسخ بر اساس شاخص های جامع و ابزار بومی
4. تدوین پروتکل های مرتبط با نیازهای گروههای آسیب پذیر در سیل
5. تدوین پرتکل مواجه با مواد شیمیایی و سموم در سیل
6. تدوین پروتکل تجهیزات امدادرسانی و حفاظت فردی امدادگران در سیل
7. تشکیل تیم های ارزیاب حادثه در سطح ملی و دانشگاهها
   • لزوم فعال شدن تیم GIS ( یا برنامه های مشابه پردازش اطلاعات جمع آوری شده) برای بروز رسانی مناطق تحت تاثیر در EOC ها
   • تدوین دستورالعمل ارزیابی خسارات حوزه سلامت در دانشگاهها
8. لزوم توجه به مباحث ارتباطات خطر و هشدار سریع در حوادث بخصوص سیلاب
9. آموزش مدیران برای پاسخ به نیازهای امدادی در سیل بر اساس چارچوب پاسخ ملی و برنامه ملی سطح بندی(NRF-Leveling)
10. لزوم تدوین برنامه آمادگی نظام سلامت در برابر سیل و تداوم ارایه خدمات
11. آموزش و ارتقای فرهنگ ایمنی عمومی
12. طراحــی ســاز وکارهای الزام و ایجاد ارتبــاط بیــن ســامانه هــای مرتبط با مدیریت خطر بلایا نظیــر بیمــه بــا ســطح ایمنــی مرتبــط بــا حریــم شــخصی شـهروندان، مسـئولیت پذیـری و پاسـخگویی عمومـی در ایمنـی
13. یکپارچگی سازی بانک های اطلاعاتی و تبادل اطلاعات در حوزه سلامت با تعیین سطح دسترسی
14. بکارگیری منابع اطلاعات دست دوم(Secondary data) شامل تصاویر ماهواره ای، نقشه های سایت های اینترنتی مربوطه و البته در کنار بازدید میدانی برای برآورد وسعت ،شدت و سکتور های آسیب دیده
15. آموزش رفتار استاندارد شهروندی در حین حوادث
16. توجه به توسعه همه جانبه بعد از حادثه و کاهش آسیب پذیری زیر ساخت های سلامت
17. تدوین دستورالعمل حضور نیروهای داوطلب بصورت متمرکز، هدفمند و کافی
18. تقویت نقش دانشگاهها در مدیریت و پیشگیری از وقوع حوادث بخصوص در تدوین نقشه جامع مخاطرات شهر ها و استا ها
19. تدوین دستورالعمل استمداد بین المللی و تدوین نیازها بر اساس هر حادثه از قبل
20. آموزش مقابله با شیوع بیماری‌های واگیر و عفونی به امدادگران به جهت بیماریابی فعال
21. بررسی جنبه های مختلف و عواقب سلامتی تغییرات اقلیمی
22. گسترش شیوه های جایگزین امدادرسانی جاده ای(ریلی و هوایی)
23. تقویت حضور تیم‌های حمایت روحی و روانی درمناطق آسیب دیده
24. تأمین اعتبار جهت ایجاد زیرساخت های بهداشتی و درمانی مقاوم و مجهز به سیستم های گرمایشی و سرمایشی دائمی برای مناطق آسیب دیده.
25. تجهیز مراکز هدایت EOC برای دریافت تصاویر هوایی از پهبادها و سایر سامانه های سنجش از راه دور
26. تدوین پروتکل ارسال و تحویل دارو به بیماران و مراجعه کنندگان بصورت نظام­مند.
27. ایجاد شبکه ارتباطی منطقه ای مستقل به وسیله تلفن همراه برای نظام سلامت با استفاده از خدمات اپراتورهای مستقر در منطقه و به شکل اختصاصی برای تبادل داده و اطلاعات.

28. اطلاع رسانی به موقع و مناسب از سازمانهای پایش کننده و سپس انتقال و درک این هشدارها توام با فیدبک رفتای درست از بالاترین مقام مسئول وزارتی تا پائین ترین رده خدمتی در شبکه های بهداشت (از جمله بهورز شاغل در روستاها) در همه حوزه های نظام سلامت در کاهش اثرات سیل می تواند تاثیرگدار باشد.
29. خرید تجهیزات از جمله بالگرد( بخصوص بالگرد دید در شب) و قایق جهت انتقال روزانه اقلام و تجهیزات و اعزام تیم های سلامت در مدیریت سیل موثر خواهد بود.
30. استفاده از افراد با دانش تخصصی مدیریت بلایا در پستهای مدیریتی بخصوص در سطح دانشگاهها می تواند در درک فرآیندهای مدیریت خطر موثر باشد.
31. مدیریت خطر مردم محور و افزایش دانش مردم و درگیری جامعه در راستای درک خطر حوادث و بلایا می تواند در مدیریت بلایا بخصوص مدیریت سیل بسیار موثر باشد .پیشنهاد می گردد این موضوع مورد توجه مسئولین بحران بخصوص در حوزه سلامت قرار گیرد.
32. لزوم توجه و اهمیت به نقش رسانه های ملی و شبکه های مجازی بخصوص تقویت برنامه های حوزه سلامت در صدا و سیما در اطلاع رسانی و آموزشهای ارتقاء سلامت مفید خواهد بود.
33. استفاده از بیمه و لزوم بیمه شدن محل سکونت، اموال و دارایی ها در برابر بلایا بخصوص در مناطق پرخطر سیل می تواند منجر به ارتقاء سلامت روان افراد سیل زده و کاهش درگیریهای ذهنی و روانی شود.
34. طراحی معیارهای مشخص برای برآورد دقیق تر خسارات به زیرساختهای سلامت و هزینه های خدمات سلامت توصیه می گردد.
35. آموزش مدیران و کارکنان دانشگاهها در خصوص شناسایی مفهوم و عملکردهای EOC مورد توجه قرار گیرد.
36. افزایش میزان آموزش تخصصی مدیران و کارکنان سلامت مرتبط با حوادث
37. برگزاری تمرین های دور میزی و میدانی هم به صورت درون سازمانی و هم با سازمانهای امدادی بر اساس دستورالعمل ملی
38. پیش بینی اعتبارات و منابع مالی لازم در مواقع بحران به منظور تامین پاسخ مناسب در زمان مناسب
39. بیمه اموال و ساختمان ها، تجهیزات و زیرساختهای سلامت در تمام سطوح بهداشتی و درمانی برای حوادث و بلایا
40. تقویت لایه های ارتباطی و پشتیبان
41. تقویت هماهنگی های درون و برون سازمانی
42. همجواری EOC و MCMC و دیسپچ 115 در راستای تسریع در هماهنگی ها
43. ارزیابی مداوم خطر و تدوین و به روزرسانی نقشه خطر
44. طراحی سیستم ارتباطی مخابراتی مناسب مثل موبایل ماهواره ای یا وسیله ای جایگزین در کلیه مراکز زیر مجموعه سلامت
45. نصب دوربین های آنلاین در آمبولانس ها جهت ارزیابی سریع حادثه توسط مدیران منطقه ای و ملی
46. تامین خودروی آفرود در دانشگاهها برای تردد در مناطق صعب العبور
47. برنامه ریزی برای ایجاد انگیزه در فراخوانی پرسنل نظام سلامت در بحرانها

منبع:

Khankeh H, Kolivand P, Ahmadi S, Farzinnia B, Bazyar J. Health System Response and Management: Lessons Learned From Iran's 2019 Floods. HDQ. 2020; 5 (4) :227-236, DOI: 10.32598/hdq.5.4.355.1

کپی با ذکر منبع وبسایت جامع سلامت در حوادث و بلایا مجاز می باشد.