از دهه هفتاد میلادی دو مدل کلی ارائه خدمات اورژانس پیش‌بیمارستانی راه‌اندازی شده است. یکی سیستم آمریکایی- انگلیسی^[1] و دیگری سیستم فرانسوی- آلمانی^[2] است. امروزه در برخی از کشورها ترکیبی از هر دو وجود دارد. تقسیم‌بندی این دو مدل بر پایه تفاوت‌ها در ارائه مراقبت‌های پیش‌بیمارستانی است چراکه در مدل اول اصل بر ماندن در محل و ثابت سازی^[3] وضعیت بیماران می‌باشد. این مدل در بسیاری از موارد دارای دستورالعمل‌های تصمیم‌گیری و مداخلات درمانی و مراقبتی می‌باشد. در مدل دوم، اصل بر انتقال سریع^[4] به بیمارستان با حداقل مداخله درمانی است. ارائه خدمت در این مدل، توسط سازمان‌های امدادی، ایمنی و امنیتی مانند آتش‌نشانی و پلیس صورت می‌گیرد. اغلب کشورهای اروپایی با اعزام پزشک [حتی در مواردی متخصص طب اورژانس و متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه] بر بالین بیماران با استفاده از تجهیزات پیشرفته، بسیاری از بیماران را در محل درمان کرده و تعداد محدودی را به بیمارستان منتقل می‌نمایند.

اختلاف بسیاری در روش­های ارائه مراقبت­های بالینی و مراقبت­های حین انتقال اورژانس پیش‌بیمارستانی کشورهای مختلف وجود دارد. در کشورهای با درآمد بالا^[5] مانند سوئد، خدمت‌رسانی اصلی در آمبولانس­ها بر عهده پرستاران می­باشد. هر آمبولانس با یک پرستار، یک راننده که دوره­های مقدماتی را گذرانده و یک تکنسین بامهارت پایه­ای، اعزام می‌گردد. در برخی شهرهای این کشور متخصصین بیهوشی و پرستاران متخصص در اورژانس پیش‌بیمارستانی برای بیماران با شرایط بحرانی اعزام می­شوند. اپراتور مرکز پیام، مأموریت‌ها را بر اساس شاخص پزشکی^[6] مختص این کشور اولویت­بندی می­نماید و برای مراقبت و درمان بیماران، راهنماهای بالینی ملی و محلی توسط پرستاران مورداستفاده قرار می­گیرد چراکه بر اساس قوانین ملی و محلی تنها پرستاران اجازه درمان دارویی داخل وریدی را دارند.

در برخی کشورهای با درآمد متوسط^[7] و برخی کشورهای جنوب آفریقا مانند ایالت گوجارات^[8] و کشورهایی مانند هند و پاکستان حمایت­های حیاتی پایه ارائه می­شود. در پاناما و آفریقای جنوبی، امدادگران می­توانند در صورت نیاز به ارائه مراقبت­های حیاتی پیشرفته، برای انجام اقدامات مربوطه، تصمیم­گیری نمایند. این در حالی است که در هند مراقبت­های پیش‌بیمارستانی توسط مراقبین تجربی^[9] که به­طور رسمی آموزش تکنسین­های فوریت­های پزشکی نگذرانیده­اند، ارائه می­شود. در هنگ‌کنگ، هر آمبولانس با دو پارامدیک (با مجوز مداخلات مراقبتی و یک راننده) اعزام می­شود. در مواقع بحرانی که تعداد مصدومان متعدد بوده و بیشتر از چهار آمبولانس برای مدیریت بیماران موردنیاز می­باشد، مرکز سیار درمان مصدومان با تجهیزات تخصصی و قابلیت انجام اعمال جراحی فوق اورژانسی، به محل اعزام می­گردد. سیستم اورژانس پیش‌بیمارستانی هنگ کنگ بر اساس آمریکای شمالی است. این سیستم دارای سه سطح امدادگر، دو پروتکل تنفسی^[10] و پروتکل نیتروگلیسیرین^[11] برای پارامدیک­های سطح یک می‌باشد. پارامدیک­های سطح دو نیز می­توانند در صورت لزوم از تزریق سالین و دکستروز 10% استفاده کرده و داروهایی مانند تیامین، گلوکاگون و نالوکسان را به‌صورت داخل عضلانی تزریق نموده و در صورت لزوم از اسپری نیتروگلیسیرین، سالبوتامول و ایپراتروپیوم برای بیماران خود استفاده کنند. در کشورهای با درآمد کم مانند غنا، اورژانس پیش‌بیمارستانی به علت منابع محدود و آمار بالای بیماری­های عفونی دارای اولویت پایینی بوده و فاقد استانداردهای بالین و انتقال هستند. در حال حاضر در ایران سیستم آمریکایی- انگلیسی در حال اجراست با این تفاوت که تکنسین‌های اعزامی دارای مدارک زیرگروه‌های مختلف پرستاری از دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌باشند و در برخی موارد مداخلات مراقبتی و درمانی هم انجام می‌دهند. این امر باعث اختلال در فرایندهای انتقال بیماران و تحویل آن‌ها به بیمارستان گردیده است، چراکه نبود یک سیستم و دستورالعمل مشخص با وظایف قانونی شفاف باعث اختلال در خدمت‌رسانی می‌شود.

وجه مشترک همه این سیستم‌ها، نیاز به تصمیم‌گیری‌های مکرر از لحظه اعزام آمبولانس تا پایان یک مأموریت اورژانسی است. چراکه بر اساس مطالعات مختلف که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره شده، کارکنان اورژانس پیش‌بیمارستانی به‌طور مداوم باید برای بیماران خود تصمیم‌گیری کنند.

نویسنده: دکتر میثم صفی کیکله

دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت ها

کپی با ذکر منبع وبسایت جامع سلامت در حوادث و بلایا مجاز می باشد.

[1]. Anglo American

[2]. Franco-German

[3]. Stay and Stable

[4]. Scoop and Run

[5]. High- income Countries

[6]. Swedish Medical Index

[7]. Middle- income Countries

[8]. Gujarat

[9]. On-the-Job experience

[10]. Respiratory Protocol

[11]. Nitroglycerine Protocol